De Romeinen in Nijmegen

Gedurende meer dan vier eeuwen, van 19 vóór tot 450 na Christus was Nijmegen de meest noordelijke en verreweg grootste stad van het Romeinse rijk in het latere Nederland.

De eerste bewoners waren militairen, die woonden in legerkampen in wat nu Nijmegen Oost is. In en rond de legerplaatsen woonden tot 15.000 soldaten met in hun kielzog handelaren en hun gezinnen. Meer over de legerplaatsen, met kaartje.

Later ontstonden er burgerlijke nederzettingen in het huidige centrum, aan de Waal nabij De Bastei (de haven die je nu kunt zien was destijds ook al een handelshaven) en in het huidige Oud West / Waterkwartier

Een globaal overzicht:

De Bataven vestigen zich tussen de grote rivieren.

De Bataven kwamen onder regie van de Romeinen naar hier uit de omgeving van Hessen / Baden-Württemberg. Ze vestigden zich in de Betuwe (de naam Betuwe is waarschijnlijk afgeleid van "Bataven")
De Bataven waren moedige en bekwame ruiters.

De eerste Romeinse soldaten. Bouw legerkampen Hunnerberg en Kops Plateau.

De soldaten die hier rond 19 v. Chr. arriveerden hebben voor hun legerkampen natuurlijk de meest strategische plekken uitgekozen. Ze vestigden zich met zo'n 12.000 tot 15.000 manschappen op de Hunnerberg en op het nabijgelegen Kops Plateau (5 hectare = plm. 10 voetbalvelden). Beide gebieden vind je ten noorden van de huidige Ubbergseveldweg. Het meeste is niet meer zichtbaar, maar er is een mooie route met info uitgezet. Een boekje is vanaf de volgende sectie te downloaden. Meer over de legerkampen, met kaartjes.

Bouw Oppidum Batavorum.

Rond 10 voor Christus bouwden de Romeinen op en rond het huidige Valkhof de Bataafse hoofdstad die Oppidum Batavorum werd genoemd.  Meer over het Oppidum Batavorum.

Oprichting van de Godenpijler.

Nijmegen blijkt zo belangrijk dat er voor keizer Tiberius er een gedenkteken werd opgericht. Deze Godenpijler is het bewijs dat Nijmegen de eerste stad in Nederland was. Meer over de Godenpijler.

Bataafse opstand.

Oppidum Batavorum werd in 69/70 na Chr. bij de opstand van de Bataven tegen de Romeinen, door brand verwoest. Tijdens opgravingen op de Josephhof zijn behalve gebouwen ook de brandsporen blootgelegd. Meer over de Bataafse opstand.

Tiende Legioen op de Hunnerberg.

In 71 sloten de Romeinen en Bataven vrede, maar het vertrouwen was geschonden en dat leidde tot de legering van het Legio X Gemina pia fidelis ("Tiende legioen, genaamd tweelingen, trouw en toegewijd") op de Hunnerberg.

Stedelijke nederzetting in het Waterkwartier, vanaf ongeveer 100 Ulpia Noviomagus geheten.

Voor het Oppidum Batavorum kwam een nieuwe vestiging in de plaats: Noviomagus. Daarvoor werd een betrekkelijk laag gelegen gebied uitgezocht. In de loop van het bestaan van Noviomagus verlegde de Waal zijn loop ook nog eens van noordwaarts richting Lent naar het westen en kwam zij op betrekkelijk korte afstand van de stad te liggen. De rivier en Germaanse stammen vormden een bedreiging voor de stad. Noviomagus ontwikkelde zich echter goed en groeide uit tot een voor die tijd forse grootte van 8000 tot 12.000 inwoners. Meer over Ulpia Noviomagus

Bouw muur rond en verwoesting van Noviomagus.

Nadat Germaanse stammen Noviomagus tot twee keer toe hadden verwoest bleven er nog maar weinig mensen tussen de ruïnes wonen. Noviomagus degradeerde in de loop van de tijd tot een soort tweedehands bouwmarkt doordat de inwoners van de stad die zich nu meer oostelijk ontwikkelde er hun bouwmateriaal vandaan haalden.

Rond 270 is Nijmegen-West door de Romeinen verlaten.

Rond 270 verlieten de Romeinen Noviomagus. 

Castellum

Rond deze tijd ontstond er een kleine ommuurde nederzetting aan de Waalkade en kort voor 300 bouwden de Romeinen een door grachten omgeven Romeins castellum (fort) op het Valkhof. Het castellum vormde, samen met de aan de voet van de Valkhofheuvel bewoonde nederzetting op de Waaloever, de kern van de  bewoning van Nijmegen in de vierde en vijfde eeuw. Buiten de grachten zijn, naast enkele losse graven, twee grafvelden uit de laat-Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen aangetroffen.
Het castellum stond door patrouilles in verbinding met een wachtpost in Heumensoord en verderop met Cuijk aan de Maas.

Het castellum wordt versterkt

Versterking van het castellum door keizer Valentinianus

Einde van de Romeinse tijd in Nijmegen

Rond 450 verlieten de laatste Romeinse eenheden Nijmegen.

Na de Romeinen: de Merovingers

Halverwege de 5e eeuw namen de Merovingen de macht over. Zij zagen zichzelf als rechtmatige opvolgers van de Romeinse keizers. Zo kwamen de Romeinse bouwwerken als het Castellum op het Valkhof en de nederzetting aan de Waal in hun handen. 

Uit de 5e en 6e eeuw zijn Laat-Romeinse en Merovingische begraafplaatsen bekend die even ten zuiden van het Valkhofgebied lagen.

Het Valkhof was door zijn verhoogde ligging een prima plek voor de volgende bewonersgeneratie: de Franken. Het castellum ging rond 500 over in Frankische handen. In de omgeving van het Mariënburg zijn munten gevonden die hier rond 600 zijn geslagen en was er een pottenbakkerij in Ubbergen. Beide vondsten tonen aan dat Nijmegen na het vertrek van de Romeinen bewoond bleef.

Met dank aan Wikipedia. Dit artikel onder onder de licentie http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl De oorspronkelijke tekst is vrij uitgebreid aangepast en de interne Wikipedialinks zijn verwijderd.

 

Deze pagina werd het laatst aangepast op 19-02-2023.