De Benedenstad
Het routekaartje kun je op de eerste pagina van deze wandeling vinden.
. Vanaf de Commanderie lopen we verder de Benedenstad in.
.png){kind=small}
16 A. Ben je slecht ter been en is trappen aflopen een uitdaging loop dan even terug naar de Kannenmarkt / Smidstraat, de Smidstraat aflopen en weer aansluiten bij "Joods monument op de Kitty de Wijzeplaats" hieronder.
16 B. Loop anders links om de Commanderie heen. Het heet hier Franse Plaats, een naam die herinnert aan de 80-jarige oorlog toen calvinistische Franse en Waalse soldaten hier ingekwartierd waren. In de muur aan je rechterhand zie je een kanonskogel die hier is ingeslagen tijdens de 80-jarige oorlog.
Onderaan de trappen slaan we linksaf de Nonnenstraat in. Meteen zie je rechts de eerste synagoge van de stad.
De Nonnenstraat dankt zijn naam aan het vrouwenklooster ‘ter Nonnen’ dat het hele gebied tussen Nonnenstraat in het zuiden, de Lage Markt in het noorden, de Priemstraat in het westen en het niet meer bestaande Praatshof besloeg. Het was het oudste vrouwenklooster van de stad, gesticht in 1249. De Nonnenplaats, die weer een heel stuk lager ligt dan de straat (kijk even links van de sjoel, bij de trap), was waarschijnlijk de bij het klooster behorende tuin. Hier kun je goed de hoogteverschillen in dit gebied ervaren. Het totale verschil in hoogte met de Commanderie bedraagt daar beneden zo'n 14 à 15 meter.
Synagoge en sjoel
(17) Rechts zien we twee met elkaar samenhangende monumenten: de eerste synagoge van de stad en de daarbij behorende sjoel (school). De synagoge dateert van 1756 en is daarmee buiten Amsterdam de op één na de oudste synagoge van Nederland (die van Amersfoort is 30 jaar eerder in gebruik genomen). De sjoel is van 1872-1873 en doet wat oosters aan. Meer over de synagoge en de Joodse gemeenschap op deze site.
Loop nu verder de straat af, naar het pleintje met een herdenkingsplek voor alle in de Tweede Wereldoorlog omgekomen joodse stadgenoten.Joods monument op de Kitty de Wijze plaats
(18) Op dit pleintje, in het plantsoentje dat is omheind met een hek waarin de Jodenster is opgenomen, staat het beeld van Kitty de Wijze, een Nijmeegse joodse vrouw die met haar zusje Ellen omkwam in Auschwitz.
In Nijmegen overleefde meer dan 80% van de Joden de oorlog niet. Hun namen zijn vermeld op de plaquettes die op het pleintje tegen de muur van de school zijn aangebracht. Het monumentje houdt de herinnering aan hen levend.
(19) Sla nu de Lange Brouwerstraat in (rechts is Spijshuys Uijlenspiegel, gevestigd in een (aan de buitenkant niet mee als zodanig herkenbaar) Stadskasteel.Begijnenstraat
Loop de tweede straat links, de Begijnenstraat, in. Links tegen de gevel enkele huismerken van de oorspronkelijke panden. Halverwege rechts vind je eerst de tuin (waar je best even in kunt lopen) en daarna de ingang van het voormalige Protestantse Kinderenweeshuis.Hier uitklap weeshuis (beneden) inpassen
Burger Kinderen Weeshuis (Protestant Weeshuis) in de Begijnenstraat.
(20) Het eerste weeshuis van Nijmegen werd in 1560 geopend. Het werd, bekostigd met onder meer een erfenis van Stijntje Buijs, gevestigd in een bestaande woning aan de Broerstraat. Het was al gauw te klein en daarom werd er al na twee jaar hier aan de Begijnenstraat een nieuw weeshuis gebouwd. Om te worden opgenomen moest je het burgerrecht bezitten.
In 1591 werd Nijmegen door toedoen van Maurits protestant. Vanaf toen moet een wees niet alleen het burgerrecht bezitten, maar ook protestant zijn. Katholieke kinderen werden wel toegelaten, maar werden protestant opgevoed. In 1638 werd voor de katholieke wezen op de Hessenberg, hier vlakbij, het Armekinderenhuis gesticht.
De poort naar de ingang bestaat uit twee delen:
- de twee weeskinderen bovenaan op de hoeken, een meisje en een jongen in traditionele wezenkledij, zijn gehakt door Gerhard Gröninger die uit Münster was gevlucht en van wie in die stad meerdere kunstwerken zijn bewaard (1646).
- Het reliëf in het midden is uit 1616 en afkomstig uit een poort die het stadsbestuur in Luik had gekocht.
- De poort als geheel is uit 1645 van de hand van Symon Bosboom, een Duitste beeldhouwer die later ook meewerkte aan het Paleis op de Dam in Amsterdam.
(21) Nog even rechtdoor en je staat in de Hezelstraat. Op de terugweg kun je deze hele straat door lopen en zullen we er wat meer over vertellen.
(21) Sla rechtsaf de Hezelstraat in en (22) de volgende staat weer rechtsaf. Dit is de Papengas. Links staan mooie, van oorsprong middeleeuwse pandjes, rechts wat panden die wel aan een opknapbeurt toe zijn.(23) Loop hier rechtdoor tot je, na het Weeshuis, aan je rechterhand een poort ziet. Die is bijna altijd open en je kunt gerust binnenlopen. Je komt in de tuin van het Weeshuis dat je zoëven zag.
Ga langs dezelfde weg door de poort en naar links een stukje terug de Papengas in, maar sla rechtsaf bij de kleine kapel: het Glashuis.
Jacobskapel of Glashuis.
(24) De Jacobskapel maakte onderdeel uit van een klooster (het St. Jacobsgasthuis) dat in 1438 werd gesticht. Het behoorde aan de Cellen- of Zwarte Zusters. De kapel en het klooster boden onderdak aan zieken en aan pelgrims die op weg waren naar Santiago de Compostela. De kapel heet, met het straatje eromheen, ook wel Glashuis. De kapel heeft na 1591, toen Nijmegen protestant werd, allerlei functies gehad zoals school, stal, weeshuis en woning. Het bood onder andere ruimte aan de oven van een glasblazerij, vandaar de naam. In 1956 is hij gerestaureerd en kreeg het als St. Jacobskapel haar oude naam en religieuze functie terugkreeg. .
(25) Loop links langs de kapel (links van de deur is de samenhang met het klooster kort uitgelegd) en iets naar links/ rechtdoor het Vogelhofje in, een initiatief van de bewoners van deze buurt.Aan het eind rechtsaf en dan bij (26) linksaf. Loop rechtdoor onder de poort door en je komt in de Bottelstraat.
Wat je hier rondom ziet, is sociale woningbouw die werd gebouwd na sloop van grote delen van de Benedenstad. Dit stadsdeel was na eeuwenlange bewoning binnen een volgepropte en meestal door soldaten bevolkte stad, volledig uitgewoond. De Benedenstad kreeg de doodsteek toen de Waalbrug de economische functie, die samenhing met de gierpont, uitholde. Na het bombardement lag de prioriteit bij het door het bombardement grotendeels weggevaagde centrum. Er was nauwelijks geld om wat nog kon worden opgeknapt te herstellen. Uiteindelijk is het Rijk bijgesprongen en heeft het de Benedenstad aangewezen als beschermd stadsgezicht onder de voorwaarde dat het middeleeuwse stratenpatroon en het dakenpatroon in de nieuwbouw terugkwamen.De Bottelstraat
Tot voor kort een rommelige straat die een transformatie aan het doormaken is.
(27) Loop hem naar links uit richting Hezelstraat.(28) Speciaal de tip om iets naar links even de Halvegas in te lopen om de in een appartementencomplex omgebouwde meeltoren te zien en de restanten van een eeuwenoud klooster dat hier vanachter allerlei pandjes, muurtjes en schuurtjes tevoorschijn kwam.
En nu?
Je kunt van hier aansluiten op een andere wandeling. Kijk op dit kaartje welke routes in de buurt liggen en waar je het beste kunt aanhaken. We doen je een paar suggesties aan de hand;Wil je nu terug, (29) loop de Bottelstraat verder uit tot aan de Hezelstraat, sla daar linksaf en loop almaar rechtdoor tot je terug bent bij de Blauwe steen.
Als je eerst nog het Kronenburgerpark wilt bekijken, Loop verder de Bottelstraat uit tot aan de Hezelstraat (29). Van daar volg je de groene bolletjes tot je weer terug bent waar je je nu bevindt en je de route verder kunt uitlopen via de Hezelstraat.
Verder: via het Kronenburgerpark
Als je de Waalkadewandeling wilt doen, sla dan bij (28) rechtsaf, terug richting (27). Loop de Bottelstraat uit, steek over de Oude haven in, via het parkje / pleintje de onderdoorgang door en je staat op de Waalkade. Ga dan naar bolletje rood in de andere richting de Bottelstraat uit.
Ga naar bolletje Oranje (12) en loop de route verder in omgekeerde richting. Bij Oranje (2) loop je dan de Grotestraat omhoog, terug naar de Blauwe Steen.
