Hezelstraat en omgeving

^{Het routekaartje kun je op de eerste pagina van deze wandeling vinden.}

Vanaf punt (29) of, als je het Kronenburgerpark hebt meegenomen punt (15) loop je verder rechtdoor via de steile (=Stikke) Hezelstraat, over de Grote Markt naar het punt waar je startte.

De Hezelstraat is er in de eerste plaats om door te lopen en je zintuigen de kost te geven. Maar het plezier wordt groter als je weet wat je ziet. Daarom wat meer over deze straat die de oudste winkelstraat van Nederland wordt genoemd. Pak een terrasje of eet een hapje en lees hieronder meer.

Romeinse weg

De Lange Hezelstraat vormt samen met de Stikke Hezelstraat (stik is Nijmeegs voor steil), Burchtstraat en Sint Jorisstraat en buiten het centrum door Nijmegen-oost, onderdeel van een oude Romeinse wegverbinding. Die weg loopt richting het oosten door tot Xanten in Duitsland en van daaruit weer verder, en naar het westen tot aan Katwijk.

Middeleeuwen

In de middeleeuwen ontwikkelde Nijmegen zich, van een kleine burgerlijke nederzetting onderaan de Valkhofheuvel en een palts op het Valkhof, tot een stad met stadsrechten. Hierbij breidde de bebouwing zich steeds verder naar het zuiden en het westen uit. Dat gebeurde in eerste instantie vooral langs deze Romeinse oost-west verbinding. De Hezelstraat is de enige middeleeuwse straat die in Nijmegen grotendeels gespaard is gebleven. 

Vanaf de 13e eeuw werden hier in de straat grote huizen op vrijstaande percelen gebouwd. Maar zelfs in de tweede helft van de 17e eeuw was er nog aardig wat groen aan beide zijden van de Hezelstraat, zoals je hieronder op de stadsplattegrond van Feltman kunt zien. Langzaamaan raakten de beide straatzijden steeds dichter bebouwd, tot de aaneengesloten rijen panden, die je nu ziet. Het waren eerst woningen die later tot later winkels werden verbouwd. De Hezelstraat werd zo de eerste volledige winkelstraat in ons land.

Bij een nog niet zo lang geleden uitgevoerd bouwhistorisch onderzoek zijn veel niet door het bombardement van 1944 getroffen panden in het oude centrum, waaronder de Lange Hezelstraat, van top tot teen onderzocht. Er kwamen hier in de Hezelstraat houtbouw, baksteenbouw, kelders, schouwen en haardstenen uit de 13e tot en met de 16e eeuw aan het licht. 

Stadskastelen en andere middeleeuwse panden

Er hebben hier in de straat grote koopmanshuizen, stadskastelen en dwarshuizen langs de straat gestaan. Sommige huizen werden gebouwd met materiaal dat van Romeinse gebouwen werd gesloopt. De verlaten nederzetting Noviomagus, niet ver hiervandaan, in het huidige Waterkwartier, deed dienst als een soort bouwmarkt voor tufsteen en natuursteen dat eeuwen daarvoor voor de bouw van Romeins Nijmegen was gebruikt.

Sommige van die eeuwenoude gebouwen staan er nog steeds, ook al is er dan ooit een nieuwe gevel voor gebouwd. Voorbeelden van dit soort grote gebouwen zijn twee vroegere stadskastelen:  De Zwarte Ruijter op nummer 50/ 52 en het pand waarin Dille en Kamille zit. De bovenverdiepingen van dit enorme pand vormen nu het viersterrenhotel de Gulden Waagen. Ook 't Zotte Lemke, Lange Hezelstraat 59, dat een twee-onder-1-kap was met het huis links ernaast, is van middeleeuwse oorsprong. Dat kon ik zelf vaststellen toen ik daar met genoegen enkele jaren woonde.

De gevels

De oudste nu zichtbare gevels in de Hezelstraat dateren uit de 17e eeuw, zoals het pand met nummer 17 dat een gevel uit het midden van de 17e eeuw heeft. De nummers 30 en 32 hebben gevels van rond 1700, de gevel van nummer 41 dateert van rond de eeuwwisseling: een gevel die als één geheel (winkel en woonlagen) is ontworpen. Jugendstil vind je op de Hezelstraat 103-107 uit 1901 en uit 1925 een mooi voorbeeld van de Amsterdamse School.

Zoals in elke stad geldt ook voor Nijmegen: kijk omhoog!

Wat highlights rond de Hezelstraat

Je loopt door de Oude Stad waar gelukkig meer gespaard is dan in de andere delen van de Benedenstad. Soms zie je een glimp van de herbouwde delen van de Benedenstad. Dat is echte jaren 80 bouw die we nu niet meer zo héél mooi vinden, maar die wel een karakteristiek aspect van de oude stad bewaart: smalle straatjes in het oude stratenplan en het volledig in acht genomen dakenplan van toen. Het moest, om voor rijkssubsidie in aanmerking te komen, sociale woningbouw zijn. Dat en de ligging op de heuvels beperkten de creatieve mogelijkheden. 

Al met al is het toch nog aardig geworden. De nieuwbouw uit de jaren 80 van de vorige eeuw heeft een eigen kwaliteit. De geschiedenis leert dat kwaliteit soms pas na enkele generaties algemeen wordt erkend en gewaardeerd. En ook het verval dat links en rechts nog te zien is, is een aspect van een levende stad.

 

In dit pand aan de Lange Hezelstraat 75 is op de benedenverdieping Dille en Kamille gevestigd. Op de overige verdiepingen bevindt zich het zorgvuldig gerestaureerde pand waarin Hotel de Gulden Waagen is ondergebracht. Het pand is van oorsprong een middeleeuws stadskasteel. Er zijn hiervan nog originele kantelen te zien (in de gang van het hotel). Ook zijn er muren gevonden (in de aankomsthal) waarop in de middeleeuwen pek is aangebracht om de pest die in die tijd heerste buiten de deur te houden. 

Dwaalsuggesties

Gebruik (bijvoorbeeld op je mobiel) onderstaande "Google map". De nummers op het kaartje geven niet noodzakelijk een gewenste volgorde aan. Maak zelf een route, wel zo leuk! De binnenstad is echt niet zo groot dat je zult verdwalen. Geniet dus maar van wat je ziet.